trong thế giới này

bước đi trên mái địa ngục
ta nhìn hoa bay (*)

世の中は

地獄の上の

花見かな

yo no naka wa
jigoku no ue no
hanami kana

Kobayashi Issa

(*) bản dịch của nhà nghiên cứu Nhật Chiêu

Kobayashi Issa (一茶, Nhất Trà), là một nhà thơ và một nhà tu sĩ giáo phái Tịnh độ tông. Cùng với Matsuo Bashō, Yosa Buson, và Masaoka Shiki, Kobayashi Issa (1763 – 1827) là một trong những nhà thơ haiku nổi bật nhất của Nhật Bản.

Nhà nghiên cứu Nhật Chiêu đã từng nhận định về Kobayashi Issa:

Issa sinh ra trên đời dường như để nếm trải mọi điều bất hạnh trần ai.
Như để hát cho nhân thế và hát cho muôn loài những khúc ca bi thiết nhất. Cũng là những khúc bi ca đẹp nhất, phát tiết từ một trái tim trần.
Một trái tim không che giấu sau những mây mù ảo vọng.
Những bi ca ấy có thi tính là Tình yêu, có thi tính là Phật tính.

Khi mới lên ba, Issa đã mất mẹ. Năm năm sau, cha ông tái hôn, nhưng tổ ấm mới ấy chẳng mang lại sự yên bình. Đến tuổi mười bốn, người bà thân yêu – chỗ dựa tinh thần lớn nhất của Issa – cũng rời xa cõi đời. Từ đó, Issa rời bỏ quê nhà, bắt đầu cuộc hành trình phiêu bạt.

Năm 1777, khi chưa đầy 15 tuổi, Issa đặt chân đến Edo (nay là Tokyo), bắt đầu tự kiếm sống và tự lập. Vào những năm 1790, ông trở thành một thi tăng, bước theo con đường của những bậc tiền bối – những lữ nhân (tabibito) rong ruổi khắp nẻo đường, vừa sống, vừa làm thơ, vừa tìm kiếm ý nghĩa của kiếp người. Đến năm 1794, thơ ông bắt đầu được in ấn, đánh dấu một chặng đường mới trong cuộc đời thi ca.

Năm 1801, Issa lại mất đi người thân – lần này là cha ruột. Dù được thừa kế trong chúc thư, nhưng mẹ kế và con bà đã ngăn trở, đẩy Issa vào cảnh tha hương thêm mười ba năm nữa.

Mãi đến năm 1815, nhờ sự giúp đỡ của một nhà sư, ông mới có thể trở về quê, mang theo một phần nhỏ tài sản. Ở tuổi ngoài năm mươi, Issa kết hôn với cô gái trong làng tên Kiku. Những tưởng đó là lúc ông được an yên sau bao bão giông, nhưng cuộc đời lại tiếp tục thử thách ông.

Những đứa con lần lượt chào đời, rồi cũng lần lượt rời bỏ thế gian khi tuổi còn thơ dại. Kiku – người vợ của ông – cũng qua đời không lâu sau đó. Sau những mất mát lớn lao ấy, Issa từng kết hôn thêm một lần nữa, nhưng cuộc hôn nhân chóng vánh đó cũng nhanh chóng khép lại trong chia ly.

Ngày 18 tháng 11 năm 1827, trong căn nhà kho lạnh lẽo, tối tăm giữa mùa đông tuyết phủ, Kobayashi Issa – người thi tăng chất chứa bao thương tổn – nhẹ nhàng khép lại cuộc đời mình. Một hành trình buồn nhưng đầy nhân hậu của trái tim nhạy cảm, mãi vang vọng trong từng câu thơ nhỏ bé mà sâu thẳm.